farukcagsak
Tecrübeli Üye
Lastikler Hakkında Bilinmesi Gerekenler
Lastikler otomobilin tüm teknik özelliklerini yere aktaran önemli parçalardır, çeşitli kaynaklardan derlemiş oldugum lastikler hakkında işinize yarayacagını umdugum bilgileri assagıdadır.
Otomobiller fizik kurallarına göre hareket eder ve durur. Otomobillerin bu hareketleri sırasında yerle temasını sağlayan tek unsur lastiklerdir. Otomobilin kontrol edilebilmesinde lastiğin önemi göz ardı edilemeyecek kadar büyüktür.
Lastikler otomobilin sürüş güvenliği için hayati önem taşır. Yanlış basınç uygulanması bir lastik yol tutuşa ve frene etki edebileceği gibi lastiğin iç ısısının aşırı yükselerek aniden patlamasına, otomobilin hakimiyetinin kaybolmasına da sebep olabilir.
Lastiğin görevleri :
Lastikler darbeleri emerek konfora da katkıda bulunurlar. Lastikler otomobilin ve yükün ağırlığını taşır, motorun yarattığı döndürme momentini yola aktararak çekiş kuvvetine dönüştürür. Yavaşlamada fren gücünü, viraj dönüşlerinde ve direksiyon kontrolünde gerekli olan yanal kuvveti üretir. Ayrıca kendine özgü darbe emiş özellikleri sayesinde sürüşten ve zemin bozukluklarından meydana gelen kuvvetleri absorbe eder. Yol kaplamasının türü (asfalt, toprak, ) ve yolun durumu (yağmur, çamur, kar, buz) ne olursa olsun, lastiğin görevi güvenli şekilde yol tutuşu sağlamak ve otomobili sürücünün istediği yöne götürmektir. Ancak bugünün otomobil kullanıcısı bir lastikten güvenlik ve konforun yanında başka özellikler de bekliyor. Modern bir lastiğin daha az titreşim ve gürültü üretmesi, düşük yuvarlanma direncine sahip olması ve dolayısıyla daha az yakıt tüketmesi isteniyor. Ancak lastiğin bu özelliklerin hepsini aynı anda sağlaması imkansız. Bu özelliklerden biri sağlanırken diğerinden taviz verilmesi gerekiyor.
Konvansiyonel ve radyal lastikler:
Lastikler yapılarına, taban desenlerine, kauçuk karışımlarına ve kullanım amaçlarına göre sınıflara ayrılır. Lastiğin karkas yapısında kullanılan kord bezinin geometrisi lastiğin konvansiyonel veya radyal yapıda olmasını belirler. Konvansiyonel lastiklerde lastiğin yapısını meydana getiren kord bezleri 30-40 derecelik açılarla, üst üste ve çapraz biçimde yerleştirilir. Bu nedenle konvansiyonel lastikler çapraz katlı ve diyagonal lastikler olarak da adlandırılır.
Son yıllarda otomobil lastik teknolojisindeki gelişmeler, konvansiyonel lastiklerin terk edilip radyal lastiklerin kullanılmasına yol açtı. Radyal lastiklerde karkas yapıyı meydana getiren kordlar bir damaktan diğer damağa 90 derecelik dik açıyla yerleştirilir.
Radyal lastiklerin avantajları:
Radyal lastiklerin konvansiyonel lastiklere göre en önemli avantajları daha esnek olmaları daha az ısınıp daha kolay soğumaları Bunun dışında radyal lastiklerin yerde bıraktığı taban izi çapraz lastiklerinkinden daha geniş bu nedenle de radyal lastikler konvansiyonele oranla yüzde 20 daha iyi yol tutar. Yola temas eden bölümün daha fazla oluşu nedeniyle çekiş gücü ve fren güvenilişi daha yüksektir Radyal lastiklerde taban sert yanaklar yumuşaktır, bu da lastiğin yola temas eden bölümünün sürekli olarak aynı genişlikte kalmasını sağlar Radyal lastikler kat ve sırt ayrılmalarına daha dayanıklıdır yolda gidiş hattını korumada daha başarılıdır.
Çelik kuşaklar:
Radyal gövdeli lastiklere sırt bölgesi boyunca 15-25 derecelik açılarla üst üste ve çapraz biçimde kuşaklar yerleştirilir. Kuşakların görevi lastiğin mukavemetini artırmak, taban izinin şekil değiştirmesini önlemek ve lastiğin yerle temas eden bölgesinin alanını arttırmaktır. iki tür kuşak bulunur; bez dokumadan üretilene tahrik, çelik tellerden üretilene çelik kuşak ismi verilir. Çelik kuşağın daha dayanıklı, daha emniyetli ve yüksek hızlara daha iyi uyum sağlaması çelik kuşaklı lastik üretimini artırdı.
Sırt deseni:
Farklı amaçlara hizmet etmek için farklı yapıda, farklı desenlerde ve farklı kauçuk karışımına sahip lastikler üretilir. Otomobil lastiklerini desenlerine göre ikiye ayırabiliriz: Standart lastikler ve yüksek performans lastikleri. Bu lastiklerin normal tipleri dışında dört mevsim ve kış lastiği versiyonları da var.
Standart desenli lastiğin kuru ve ıslak zeminde iyi çekiş gücü, yeterli antiaquaplanning (suda kızaklamaya karşı hızla su deşarjı) özellikleri ve güvenli viraj alma kabiliyetine sahip olması istenir. Standart lastiklerin sessiz ve konforlu olması, düşük yuvarlanma direncine sahip olması gerekir.
Dört mevsim lastiklerin desenleri ıslakta, kuruda, karlı ve çamurlu zeminlerde güvenli kullanım, güvenli frenleme ve yeterli çekiş gücü sağlamak üzere tasarlanır. Dört mevsim lastiklerin en önemli avantajı dört mevsimin de yaşandığı bölgelerde sürekli olarak hizmet verebilmesidir.
Kış lastikleri:
Kış koşullarının uzun ve şiddetli olduğu, yolların uzun süre kar ve buzla kaplı olduğu bölgelerde uzmanlar kış lastiği kullanılmasını tavsiye ediyorlar. Desenleriyle olduğu kadar soğuya dayanıklı kauçuk karışımlarıyla da kar ve buz gibi kaygan koşullarda maksimum çekiş ve fren gücünü zemine iletebilen kış lastiklerinde son yıllarda kullanılmaya başlanan silika teknolojisi, lastik hamurunun tutunma özelliklerim artırdı. Yeni nesil kış lastiklerine çivi de çakılabiliyor.
Kış lastiklerinde dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta da hız serileridir. Genelde kış lastiklerinin hız serileri standart lastiklere oranla düşüktür. Otomobilin son sürati yüksek olsa bile lastiğin hız serisi aşılmamalıdır.
Yüksek performans lastikleri:
Yüksek motor gücüne sahip otomobiller, bu yüksek gücü yere aktarabilmek ve yüksek süratlere çıkabilmek için performans lastiklerine ihtiyaç duyar. Bu tür lastikler V, Z gibi daha yüksek hız serisine, yüzde 55 veya yüzde 35 gibi basıklık oranlarına (alçak profile), yola daha iyi tutunmayı sağlayan özel kauçuk karışımlarına sahiptir. Geniş tabanlı yüksek performans lastiklerinin kuruda ve ıslakta iyi yol tutması, iyi viraj alması gerekir. Yüksek performans lastiklerinin ömrü, yüksek hızlarda kullanıldıkları için standart lastiklere göre (kullanıma bağlı olarak) yüzde 20 daha kısadır.
Lastik seçimi:
Otomobilinize yeni lastik satın alırken dikkat etmeniz gereken en önemli kriter, otomobil üreticisinin önerdiği lastik ebadını seçmek olmalıdır. Bundan sonraki önemli kriter yol ve iklim koşullarıdır. Yaşadığınız bölge sürekli yağış alıyorsa, su tahliyesi iyi olan bir lastik seçmelisiniz. Eğer iklim şartları daha sertse ve yol yüzeyi uzun süre karla kaplıysa kış lastiği kullanmak akılcı olur.
Bunların dışında lastiğin hız sembollerine de dikkat etmek gerekir Lastiğin dayanabileceği azami hızın otomobilin azami hızına eşit veya ondan daha büyük olması gerekir. Aynı şekilde lastiğin yük endeksi de amaçlanan taşıma kapasitesine uygun olmalı.
Lastik ve jant ebadının değiştirilmesi:
Otomobil üreticisinin önerdiği lastik ebadının dışına çıkmamak en doğrusudur; ancak estetik kaygılarla veya özel amaçlarla lastik ebadı değiştirilebilir. Lastiğin kesit genişliğini artırmak otomobilin viraj kabiliyeti ve yol tutuş karakterini olumlu etkileyebilir; ancak kesit genişliği arttıkça ıslak zeminde kızaklama (aquaplanning) riski de artar.
Lastiğin serisi ve profili (kesit yüksekliği) değiştirilirse, lastik çevresi değişeceğinden kilometre saati yanlış gösterir; otomobilin hızlanması ve yakıt tüketimi de artar. Farklı ebattaki lastikler otomobilin ön düzen ayarını da bozabilir. Lastiğe uygun olan jant takılmalı; tubeless lastikle kenarları düzgün tubeless tipte jant kullanılmalı. Her lastik ebadı için tavsiye edilen bir jant eni vardır, bir de kullanılabilir jant enleri bulunur. Lastik eşdeğer tablosundaysa uygun jantların enleri verilir. Örneğin 185/70 R 13 lastikte tavsiye edilen jant eni 5.0 inçtir ama bunun bir altı ve bir üstünde bulunan 4.5 ve 5.5 inçlik jantlar da kullanılabilir.
Lastiğin ömrünü etkileyen faktörler:
Lastiklerin bilinçsiz kullanımı ekonomik ömürlerini çok kısaltır.
Lastiğe uygulanan hava (basınç), lastiğin balansı, otomobilin mekanik düzeni, kullanım şartları, yol ve iklim şartları lastiğin ömrüne etki eder. Otomobili taşıyan lastikler değil, lastiklerin içindeki sıkıştırılmış havadır. Lastiklere uygulanması gereken hava her otomobil için farklıdır ve otomobil üreticileri tarafından belirlenir.Üreticiler tarafından önerilen bu değerler otomobillerin kullanım el kitaplarında bar veya PSI cinsinden belirtilir. Uzun yola çıkarken veya yüksek sürat yapılması gerektiğinde lastik havaları üretici tavsiyesine uyularak artırılır.
Lastiğe az veya çok hava uygulanması hem lastik için, hem de otomobil için zararlıdır. Lastiğe az hava uygulandığında lastik omuzları yere basar, taban merkeziyse zeminle temas etmez. Böylece lastiğin sürtünme alanı azalır, omuzlarında aşırı ısınma meydana gelir. Ayrıca düşük hava, lastiğin yanaklarında esnemeye ve dolayısıyla lastikte ısı oluşumuna ve tahribata, hatta lastiğin patlamasına neden olur.
Lastiğe fazla hava basılması da zararlıdır Fazla havanın lastik üzerinde zıplatma ve güvenliği azaltıcı etkileri vardır. Fazla hava basılması lastiğin taban merkezi zemine basarken omuzlar tutunamaz bu da lastiğin viraj kabiliyetini azaltır taban deseninde merkezin erken aşınmasına neden olur. Kısaca tekrarlamak gerekirse lastiğe hatalı hava basıncı uygulanması fren ve sürüş emniyetini azalttığı gibi lastiğin ömrünü de kısaltır. Bu nedenlerle her 15 günde bir dört lastiğin ve stepnenin havalarını kontrol etmek gerekir. Lastik havalarını, lastikler soğukken ve otomobil yol katetmemişken ölçmek gerekir.
Lastikler otomobilin tüm teknik özelliklerini yere aktaran önemli parçalardır, çeşitli kaynaklardan derlemiş oldugum lastikler hakkında işinize yarayacagını umdugum bilgileri assagıdadır.
Otomobiller fizik kurallarına göre hareket eder ve durur. Otomobillerin bu hareketleri sırasında yerle temasını sağlayan tek unsur lastiklerdir. Otomobilin kontrol edilebilmesinde lastiğin önemi göz ardı edilemeyecek kadar büyüktür.
Lastikler otomobilin sürüş güvenliği için hayati önem taşır. Yanlış basınç uygulanması bir lastik yol tutuşa ve frene etki edebileceği gibi lastiğin iç ısısının aşırı yükselerek aniden patlamasına, otomobilin hakimiyetinin kaybolmasına da sebep olabilir.
Lastiğin görevleri :
Lastikler darbeleri emerek konfora da katkıda bulunurlar. Lastikler otomobilin ve yükün ağırlığını taşır, motorun yarattığı döndürme momentini yola aktararak çekiş kuvvetine dönüştürür. Yavaşlamada fren gücünü, viraj dönüşlerinde ve direksiyon kontrolünde gerekli olan yanal kuvveti üretir. Ayrıca kendine özgü darbe emiş özellikleri sayesinde sürüşten ve zemin bozukluklarından meydana gelen kuvvetleri absorbe eder. Yol kaplamasının türü (asfalt, toprak, ) ve yolun durumu (yağmur, çamur, kar, buz) ne olursa olsun, lastiğin görevi güvenli şekilde yol tutuşu sağlamak ve otomobili sürücünün istediği yöne götürmektir. Ancak bugünün otomobil kullanıcısı bir lastikten güvenlik ve konforun yanında başka özellikler de bekliyor. Modern bir lastiğin daha az titreşim ve gürültü üretmesi, düşük yuvarlanma direncine sahip olması ve dolayısıyla daha az yakıt tüketmesi isteniyor. Ancak lastiğin bu özelliklerin hepsini aynı anda sağlaması imkansız. Bu özelliklerden biri sağlanırken diğerinden taviz verilmesi gerekiyor.
Konvansiyonel ve radyal lastikler:
Lastikler yapılarına, taban desenlerine, kauçuk karışımlarına ve kullanım amaçlarına göre sınıflara ayrılır. Lastiğin karkas yapısında kullanılan kord bezinin geometrisi lastiğin konvansiyonel veya radyal yapıda olmasını belirler. Konvansiyonel lastiklerde lastiğin yapısını meydana getiren kord bezleri 30-40 derecelik açılarla, üst üste ve çapraz biçimde yerleştirilir. Bu nedenle konvansiyonel lastikler çapraz katlı ve diyagonal lastikler olarak da adlandırılır.
Son yıllarda otomobil lastik teknolojisindeki gelişmeler, konvansiyonel lastiklerin terk edilip radyal lastiklerin kullanılmasına yol açtı. Radyal lastiklerde karkas yapıyı meydana getiren kordlar bir damaktan diğer damağa 90 derecelik dik açıyla yerleştirilir.
Radyal lastiklerin avantajları:
Radyal lastiklerin konvansiyonel lastiklere göre en önemli avantajları daha esnek olmaları daha az ısınıp daha kolay soğumaları Bunun dışında radyal lastiklerin yerde bıraktığı taban izi çapraz lastiklerinkinden daha geniş bu nedenle de radyal lastikler konvansiyonele oranla yüzde 20 daha iyi yol tutar. Yola temas eden bölümün daha fazla oluşu nedeniyle çekiş gücü ve fren güvenilişi daha yüksektir Radyal lastiklerde taban sert yanaklar yumuşaktır, bu da lastiğin yola temas eden bölümünün sürekli olarak aynı genişlikte kalmasını sağlar Radyal lastikler kat ve sırt ayrılmalarına daha dayanıklıdır yolda gidiş hattını korumada daha başarılıdır.
Çelik kuşaklar:
Radyal gövdeli lastiklere sırt bölgesi boyunca 15-25 derecelik açılarla üst üste ve çapraz biçimde kuşaklar yerleştirilir. Kuşakların görevi lastiğin mukavemetini artırmak, taban izinin şekil değiştirmesini önlemek ve lastiğin yerle temas eden bölgesinin alanını arttırmaktır. iki tür kuşak bulunur; bez dokumadan üretilene tahrik, çelik tellerden üretilene çelik kuşak ismi verilir. Çelik kuşağın daha dayanıklı, daha emniyetli ve yüksek hızlara daha iyi uyum sağlaması çelik kuşaklı lastik üretimini artırdı.
Sırt deseni:
Farklı amaçlara hizmet etmek için farklı yapıda, farklı desenlerde ve farklı kauçuk karışımına sahip lastikler üretilir. Otomobil lastiklerini desenlerine göre ikiye ayırabiliriz: Standart lastikler ve yüksek performans lastikleri. Bu lastiklerin normal tipleri dışında dört mevsim ve kış lastiği versiyonları da var.
Standart desenli lastiğin kuru ve ıslak zeminde iyi çekiş gücü, yeterli antiaquaplanning (suda kızaklamaya karşı hızla su deşarjı) özellikleri ve güvenli viraj alma kabiliyetine sahip olması istenir. Standart lastiklerin sessiz ve konforlu olması, düşük yuvarlanma direncine sahip olması gerekir.
Dört mevsim lastiklerin desenleri ıslakta, kuruda, karlı ve çamurlu zeminlerde güvenli kullanım, güvenli frenleme ve yeterli çekiş gücü sağlamak üzere tasarlanır. Dört mevsim lastiklerin en önemli avantajı dört mevsimin de yaşandığı bölgelerde sürekli olarak hizmet verebilmesidir.
Kış lastikleri:
Kış koşullarının uzun ve şiddetli olduğu, yolların uzun süre kar ve buzla kaplı olduğu bölgelerde uzmanlar kış lastiği kullanılmasını tavsiye ediyorlar. Desenleriyle olduğu kadar soğuya dayanıklı kauçuk karışımlarıyla da kar ve buz gibi kaygan koşullarda maksimum çekiş ve fren gücünü zemine iletebilen kış lastiklerinde son yıllarda kullanılmaya başlanan silika teknolojisi, lastik hamurunun tutunma özelliklerim artırdı. Yeni nesil kış lastiklerine çivi de çakılabiliyor.
Kış lastiklerinde dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta da hız serileridir. Genelde kış lastiklerinin hız serileri standart lastiklere oranla düşüktür. Otomobilin son sürati yüksek olsa bile lastiğin hız serisi aşılmamalıdır.
Yüksek performans lastikleri:
Yüksek motor gücüne sahip otomobiller, bu yüksek gücü yere aktarabilmek ve yüksek süratlere çıkabilmek için performans lastiklerine ihtiyaç duyar. Bu tür lastikler V, Z gibi daha yüksek hız serisine, yüzde 55 veya yüzde 35 gibi basıklık oranlarına (alçak profile), yola daha iyi tutunmayı sağlayan özel kauçuk karışımlarına sahiptir. Geniş tabanlı yüksek performans lastiklerinin kuruda ve ıslakta iyi yol tutması, iyi viraj alması gerekir. Yüksek performans lastiklerinin ömrü, yüksek hızlarda kullanıldıkları için standart lastiklere göre (kullanıma bağlı olarak) yüzde 20 daha kısadır.
Lastik seçimi:
Otomobilinize yeni lastik satın alırken dikkat etmeniz gereken en önemli kriter, otomobil üreticisinin önerdiği lastik ebadını seçmek olmalıdır. Bundan sonraki önemli kriter yol ve iklim koşullarıdır. Yaşadığınız bölge sürekli yağış alıyorsa, su tahliyesi iyi olan bir lastik seçmelisiniz. Eğer iklim şartları daha sertse ve yol yüzeyi uzun süre karla kaplıysa kış lastiği kullanmak akılcı olur.
Bunların dışında lastiğin hız sembollerine de dikkat etmek gerekir Lastiğin dayanabileceği azami hızın otomobilin azami hızına eşit veya ondan daha büyük olması gerekir. Aynı şekilde lastiğin yük endeksi de amaçlanan taşıma kapasitesine uygun olmalı.
Lastik ve jant ebadının değiştirilmesi:
Otomobil üreticisinin önerdiği lastik ebadının dışına çıkmamak en doğrusudur; ancak estetik kaygılarla veya özel amaçlarla lastik ebadı değiştirilebilir. Lastiğin kesit genişliğini artırmak otomobilin viraj kabiliyeti ve yol tutuş karakterini olumlu etkileyebilir; ancak kesit genişliği arttıkça ıslak zeminde kızaklama (aquaplanning) riski de artar.
Lastiğin serisi ve profili (kesit yüksekliği) değiştirilirse, lastik çevresi değişeceğinden kilometre saati yanlış gösterir; otomobilin hızlanması ve yakıt tüketimi de artar. Farklı ebattaki lastikler otomobilin ön düzen ayarını da bozabilir. Lastiğe uygun olan jant takılmalı; tubeless lastikle kenarları düzgün tubeless tipte jant kullanılmalı. Her lastik ebadı için tavsiye edilen bir jant eni vardır, bir de kullanılabilir jant enleri bulunur. Lastik eşdeğer tablosundaysa uygun jantların enleri verilir. Örneğin 185/70 R 13 lastikte tavsiye edilen jant eni 5.0 inçtir ama bunun bir altı ve bir üstünde bulunan 4.5 ve 5.5 inçlik jantlar da kullanılabilir.
Lastiğin ömrünü etkileyen faktörler:
Lastiklerin bilinçsiz kullanımı ekonomik ömürlerini çok kısaltır.
Lastiğe uygulanan hava (basınç), lastiğin balansı, otomobilin mekanik düzeni, kullanım şartları, yol ve iklim şartları lastiğin ömrüne etki eder. Otomobili taşıyan lastikler değil, lastiklerin içindeki sıkıştırılmış havadır. Lastiklere uygulanması gereken hava her otomobil için farklıdır ve otomobil üreticileri tarafından belirlenir.Üreticiler tarafından önerilen bu değerler otomobillerin kullanım el kitaplarında bar veya PSI cinsinden belirtilir. Uzun yola çıkarken veya yüksek sürat yapılması gerektiğinde lastik havaları üretici tavsiyesine uyularak artırılır.
Lastiğe az veya çok hava uygulanması hem lastik için, hem de otomobil için zararlıdır. Lastiğe az hava uygulandığında lastik omuzları yere basar, taban merkeziyse zeminle temas etmez. Böylece lastiğin sürtünme alanı azalır, omuzlarında aşırı ısınma meydana gelir. Ayrıca düşük hava, lastiğin yanaklarında esnemeye ve dolayısıyla lastikte ısı oluşumuna ve tahribata, hatta lastiğin patlamasına neden olur.
Lastiğe fazla hava basılması da zararlıdır Fazla havanın lastik üzerinde zıplatma ve güvenliği azaltıcı etkileri vardır. Fazla hava basılması lastiğin taban merkezi zemine basarken omuzlar tutunamaz bu da lastiğin viraj kabiliyetini azaltır taban deseninde merkezin erken aşınmasına neden olur. Kısaca tekrarlamak gerekirse lastiğe hatalı hava basıncı uygulanması fren ve sürüş emniyetini azalttığı gibi lastiğin ömrünü de kısaltır. Bu nedenlerle her 15 günde bir dört lastiğin ve stepnenin havalarını kontrol etmek gerekir. Lastik havalarını, lastikler soğukken ve otomobil yol katetmemişken ölçmek gerekir.
